- امام على علیهالسلام:
- «پاِنَّ العِلمَ حَیاةُ القُلوبِ وَ نورُ البصارِ مِنَ العَمى وَ قُوَّةُ البدانِ مِنَ الضَّعفِ»
- به راستى که دانش، مایه حیات دلها، روشن کننده دیدگان کور و نیروبخش بدنهاى ناتوان است.
- امالى صدوق، ص ۴۹۳، ح ۱
|
دانشجوی جوان دانشجوی ایرانی ، دانشجوی با بصیرت (دانش اگر در ثریا باشد ، مردانی از سرزمین پارس بدان دست خواهند یافت)(پیامبر گرامی اسلام(ص)) درباره وبلاگ  دانشجو و مهمان عزیز سلام، امیدوارم که بتوانم پاسخگوی محبتتان باشم.موفق باشید. آخرین مطالب
آرشيو وبلاگ نويسندگان
روان‌شناسی دینی از عوامل موثر بر سلامت روان فردی و اجتماعی است.
روان‌شناسی دینی چیست و چه تفاوت‌هایی با روان‌شناسی دین دارد؟بهتر است سه واژه را که کنار هم معنای دقیقی‌تری پیدا می‌کنند، با هم تعریف کنیم. روان‌شناسی دینی یعنی روان‌شناسی‌ای که مبتنی بر مفاهیم و آموزه‌های دینی تدوین و ارایه شده و مفاهیم الهی، روحانی و حیاتی را مبنای نظریه‌ها و توصیه‌های خود قرار دهد، در حالی که روان‌شناسی دین به معنی مطالعه رفتارهای دینی انسان‌های متدین، محافل و سنت‌های دینی و باورهای دینی و الهی به وسیله علم روان‌شناسی است. اولی وقتی از عشق مرد به زن صحبت می‌کند، آن را الهام گرفته از عشق الهی می‌داند اما دومی بررسی می‌کند فردی که ایمان دارد، عشقش به همسرش چگونه است و چه تفاوتی با دیگر عشق‌ها دارد. ادامه مطلب ...
گروهی از نویسندگان مسلمان كوشیده اند، در حركات حین نماز اعم از قیام و قعود و ركوع و سجود، جنبه هایی از نرمش عضلانی و ورزش بدنی را بجویند و آن را با نرمش های متداول دیگر كه منجر به استراحت و آمادگی عضلانی می شوند، مقایسه كنند. اما دیدگاه ما به آرامش عضلانی ناشی از نماز، از دریچه دیگری است.
دانش پزشكی، امروزه به اثبات رسانده است كه اگر شخصی حدود ساعت 10 شب بخوابد و ساعت 5 صبح از خواب بیدار شود( یعنی 7 ساعت خواب) در ساعت 1 بامداد ، در بدن او برخی مواد شیمیایی شبه مورفین كه به عنوان گروهی اندورفین ها و آنکفالین ها نامگذاری شده اند، ترشح می شوند كه این مواد اثر مستقیم بر روی قسمت های مختلف بدن از جمله عضلات اسكلتی دارند و منجر به راحتی (RELAXATION) عضلانی، در طول روز بعدی برای فرد می شوند. اما چنانچه شخص در ساعت 12 شب بخوابد و صبح روز بعد، ساعت 10 صبح از خواب بلند شود ( یعنی حدود 10 ساعت خواب)، اندروفین ها و آنكفالین ها بر خلاف حالت قبلی، افزایش ترشح كافی نخواهند داشت و در نتیجه سبب می شود با این كه شخص حدود 3 ساعت بیشتر از حالت قبلی خوابیده است، از آرامش و استراحت عضلانی به اندازه كافی بهره مند نشود، و درست به همین علت است كه هر چه خواب انسان بیشتر ادامه پیدا كند و مثلاً تا ساعت 10 صبح به درازا بكشد ، احساس خستگی و كوفتگی عضلانی پس از آن، بیشتر خواهد بود.
فریضه " نماز " با اثر درخشان و بی نظیری كه در ایجاد سلامت خواب دارد (و به جنبه هایی از آن در قسمت های قبل اشاره نمودیم) در این مورد نیز نقش بسیار مؤثری ایفا می كند، چرا كه " نماز صبح" ضمن ایجاد الزام و وجوب برای سحر خیزی، انسان را خود به خود به سوی یك آرامش عضلانی ناشی از مواد شیمیایی درون زا سوق می دهد.
بزرگان عرصه علم و اندیشه مانند استاد شهید مرتضی مطهری (ره) نیز برنامه زندگی خود را بر مبنای خوابیدن در ساعت حدود 10 شب و برخاستن از خواب، حدود نیم ساعت قبل از اذان تنظیم كرده بود تا از مواهب خدادادی و بی حد و حصر نماز، حداكثر فیض و بهره را ببرد.
در اصطلاح لغوی مردم كرمان (به ویژه در گویش سیرجانی)، از بیماری گواتر تیروئید باعنوان "غمباد"(غم + باد) نام برده می شود. چرا كه تجربه به آنها نشان داده است این بیماری كه تظاهر عمده ی آن به صورت بزرگی منتشر غده تیروئید است، بیشتر در اشخاصی بروز می كند كه در معرض غم و غصه و ناراحتی بیشتری در طول زندگی خود بوده اند!
این باور قدیمی كرمانیان، توسط منابع علمی جدید نیز تا حدودی تأیید می شود. چرا كه" طی سالیان دراز، پزشكان بروز پر کاری تیروئید را متعاقب ناراحتی های هیجانی، استرس و شوك های مختلف، گزارش كرده اند؛ مثل داغدیدگی، گرفتاری ها و بحران های زناشویی، نگرانی های خانوادگی و مالی، تصادف و ... . (1) هر چند كه عوامل مختلفی، بصورت پدیده های زنجیره ای و پی درپی، در تیرویید، بیماری ایجاد می كنند، ولی شواهد محکم نشان می دهد كه استرس های روانی ـ اجتماعی و گرفتاری های هیجانی می تواند اثر آشكاری در شروع بیماری داشته باشد. تلقین های امید بخش و زندگی ساز توام با نماز كه در صورت حضور قلب و توجه به مفاهیم نماز تجلی می كنند، به نمازگزار حس همه جانبه امنیت روانی را هدیه می دهد كه در مطلب قبلی به اختصار پیرامون، آن سخن گفته ایم. در اینجا نیز بد نیست اشاره كنیم، در پاییز 1994 یك پزشك محقق آمریكایی به نام"ارنست - لی ـ رسی" پس از سال ها تحقیق، مقوله ای به نام "پزشكی انسانی" را پیشنهاد داد كه در آن "احساس" به عنوان پل ارتباطی میان "جسم و روح" معرفی شده است. بدین معنا كه این محقق آمریكایی و همكارانش به اثبات رسانده اند كه روان از طریق تصورات و احساسات انسان بر "ژن ها" تاثیر می گذارد و انقلاب نوین كه متحول كننده عرصه علم خواهد بود، ورود احساس و روان در دنیای پزشكی است. (2) بدین ترتیب روح و روان قدرتمند نمازگزار می تواند پیشگیری كننده و حتی درمانگر بسیاری از بیماری های جسمی(از جمله بیماری های تیروئید) باشد. پی نوشت: (1) روانپزشكی لینفورد ـ ریس(ویراستار:دكترعظیم وهابزاده) ـ ص 172 (2) شرح تحقیقات این پزشك و همكارانش در سال های اخیر در ماهنامه ای موسوم به "پیشنهاد" به چاپ می رسید. هر چند كه نتایج او با امكانات امروزی علم بشر كمی غلو آمیز به نظر می رسد و شاید به همین دلیل نتایج او هنوز در منابع معتبرتر علمی، به چاپ نرسیده اند.
سلامت دستگاه ادراری انسان، به خصوص كلیه ها، تأثیر بی نهایت مهمی در ادامه حیات انسان دارند و بیماری كلیوی از دردناك ترین و پر مخاطره ترین، گرفتاری های جسمی است. در این میان عفونت دستگاه ادراری كه یكی از شایع ترین علل مراجعه بیماران به مطب پزشكان می باشد، علاوه بر آن كه خود بخود و به تنهایی بیماری آزار دهنده ای است، گاهی سبب بروز بیماری های دیگر نیز در بدن انسان می شود. به عنوان مثال برخی عفونت های دستگاه ادراری می توانند، گاهی باعث نارسا شدن و از كارافتادگی كلیه شوند یا عفونت كلیوی در خون و در نتیجه در تمام بدن پخش شود یا برخی عفونت ها ممكن است به ایجاد سنگ كلیه در بیماران منتهی شوند، كه همه اینها نشانه اهمیت موضوع است. ادرار پس از آنکه توسط دو كلیه انسان تولید شد، توسط دو لوله موسوم به " حالب" كه كلیه ها را به مثانه وصل می كنند، به مثانه تخلیه می شود تا بدان وسیله از بدن دفع گردد. حال چنانچه مثانه به موقع از ادرار خالی نشود، ادرار از مثانه به حالب ها و حتی كلیه باز می گردد و همین "برگشت ادرار از مثانه به حالب ها، سبب ایجاد استعداد در فرد برای ابتلا به عفونت كلیه می شود" و به این ترتیب كسانی كه در شبانه روز، بنا به هر علتی به ندرت ادرار می كنند به طور جدی در معرض خطر هستند. اما در رسایل فقهی توضیح المسائل، یكی از مبطلات وضو و نماز، خروج بول و غائط و نفخ کلیه (گاهی کلیه ها را دردی می گیرد شبیه به درد کلیه اما شن یا سنگی در کلیه ها یا مجاری ادراری وجود ندارد. اطباء سنتی معتقدند گاهی مقداری از گازها و حباب های هوای داخل خون از راه مویرگ ها به کلیه منتقل شده و تجمع تعدادی از آنها در کلیه ها حالتی را به نام نفخ کلیه به وجود می آورد)، از بدن انسان درج شده است و این موضوع سبب می شود كه شخص نمازگزار و احیاناً "دائم الوضو"، برای پرهیز از ابطال عبادتش به طور معمول و بر حسب عادت ، قبل از وضو ، به تخلیه ادرار بپردازد.(تعبیه توالت در مجاورت وضو خانه مساجد در واقع به منظور پاسخ به این عادت پسندیده و سلامتی بخش صورت می گیرد).
به این ترتیب حداقل سه بار، دفع ادرار از بدن، در زمان هایی به فواصل مناسب نسبت به یكدیگر و در حدی كه برای یك انسان طبیعی لازم است، فرد را در مقابل ابتلا به عفونت های كلیه و دستگاه ادراری مصون می سازد و می تواند به عنوان نكته ای مهم پیرامون نماز مورد توجه قرار گیرد.
امام صادق (ع) : "ای انسان، تو طبیب خویشتن هستی. هم دردها برای تو بیان شده است و هم به دوای آن دردها راهنمایی شده ای(1)."
اعتیاد بلای سیاه و خانمان سوز بشری در عصر بیگانگی از خود است. دامنه ابتلا به اعتیاد از وابستگی به مشروبات مرگبار الكلی در كشورهای غربی (الكلیسم) گرفته تا اعتیاد به مواد افیونی كه بدبختانه هنوز گریبان گیر جامعه مسلمانان است، گسترده است. گویی انسان امروزی برای گم كردن خود و فرار از اضطراب ها و افسردگی های خویش راهی جز وابستگی به صدها نوع ماده، روان گردان پیدا نكرده است. حال آن كه اگر به مجموع تعداد معتادان به الكل و مواد مخدر در سراسر جهان، شمار كسانی كه به لهو و لعب های دیگر از جمله قمار و انحرافات جنسی و ... اعتیاد دارند را اضافه كنیم، به آمار تكان دهنده و وحشتناكی خواهیم رسید كه خبر از افول دردناك ستاره انسانیت می دهد. با این كه فجایع ناشی از اعتیاد از جنبه های مختلف فرهنگی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و... قابل بررسی است، اما تنها در بُعد پزشكی قضیه می توان به این نكته اشاره كرد كه هر سال بخش عظیمی از توان پزشكی و روانپزشكی كشورها، صرف درمان عوارض جسمی و روانی متعدد معتادان و تاثیرات شومی كه خواه ناخواه بر اعضای خانواده شخص معتاد وارد می شود، می گردد. هر چند علت های مختلفی در ابتلای به اعتیاد مطرح شده است، اما بیشتر تخدیر روان و تجربه تغییر حالات روانی ناشی از سرخوشی و نشئه است كه سبب گرایش به اعتیاد می شود و به این ترتیب، شخص معتاد از خود می گریزد و دچار خود فراموشی می شود و این درست برعكس جریان مقتدر خودشناسی و معرفت النفس موجود در تعالیم نماز است. و این گونه است كه نماز حقیقی تیشه بر ریشه اعتیاد می زند. به قول اندیشمند شهید و استاد بزرگ مطهری (ره ): "راز این كه اكثر جانی های دنیا معتاد به یك سلسله سرگرمی های خیلی شدید از قبیل مصرف تریاك، هروئین، مشروبات الكلی و قمار هستند، این است كه می خواهند از خودشان فرار كنند. مثل این كه درونشان پر از مار و عقرب است و دایم او را می گزند و این اعتیاد ها مانند مرفینی است كه به انسانی كه از شدت درد می نالد تزریق می كنند تا درد را احساس نكند. این بدبختی بزرگی است كه انسان نتواند خودش را آنچنان بسازد تا بتواند با خودش خلوت كند. برعكس بیشتر اهل صلاح و تقوی و اخلاق (نمازگزاران) و آنهایی كه ندای وجدانشان را همیشه می شنوند، معتاد به اینها نیستند و از هر چه كه آنها را از خودشان منصرف می كند، فرارمی كنند. دلشان می خواهد، خودشان باشند و در خودشان فكر كنند، چون عالم درونشان از عالم بیرونشان واقعی تر و سالم تر است." (2) (1) تحف العقول ، صفحه 224 (2) فلسفه اخلاق ـ استاد شهید مطهری ـ صفحه 38
پیامبر اكرم (ص ) :دو ركعت نماز با مسواك بهتر از هفتاد ركعت بدون آنست .نكته ای كه در مورد نماز قابل توضیح است ، توجه دادن به این حقیقت متعالی است كه روح حقیقی نماز و فلسفه شكوهمند آن چیزی جز عبودیت محض در مقابل آفرینشگر یگانه هستی و ابراز خشوع بنده ناتوان در پیشگاه قادر متعال نیست و هر آنچه كه اندیشمندان و قلم به دستان ، پیرامون فواید گوناگون نماز در عرصه های مختلف بگویند و بنویسند تنها به منزله حاشیه ای بر این متن گهر بار خواهد بود .
دهان انسان را برخی قلب دوم بدن نامیده اند و توجه به این نكته كه چنانچه محیط دهان فردی تمیز باشد ، آن فرد از ابتلا به بسیاری از بیماری ها در امان است ، این نامگذاری را بسیار مناسب جلوه می دهد .
به عنوان مثال عفونت های دهان و دندان به ویژه در كودكان ، نقش مهمی در ایجاد بیماری های روماتیسمی دارد و نقش دندان ها در حفظ و زیبایی و قدرت جویدن و صحبت كردن به خوبی مشخص است و حتی نبودن دندان های سالم و زیبا برای بانوان و دوشیزگان ( به خصوص ) اثرات روانی زیادی باقی می گذارد . چرا كه در كتاب های علمی دندانپزشكی می خوانیم : نیمی از زیبایی بشر منوط به صورت او و از این مقدار 3/2 آن مربوط به دهان و دندان ها است . رعایت بهداشت دهان و دندان و پیشگیری از بیماری های مختلف آن ، از جمله پوسیدگی دندان ها و بیماری های پریودنتال ( بیماری های لثه و بافت های پشتیبان ) و .. به بهترین شكل بوسیله مسواك زدن ، انجام می پذیرد.
اما دین مبین اسلام ، از قرن ها پیش با توصیه های مؤكد ، مسلمانان را به طرف این نكته درخشان بهداشتی هدایت نموده است تا جایی كه پیامبر اكرم (ص) می فرمودند : " اگر بر امتم سخت نمی شد مسواك زدن را واجب می كردم " و حتی در حدیثی دیگر نحوه مسواك زدن را از بالا به پایین و از پایین به بالا نموده اند كه مطابق با جدیدترین توصیه های علمی درباره روش مسواك زدن است .
علاوه بر آن در كتب گوناگون فقهی و عبادی اسلام ، دستورات مؤكد مبنی بر مسواك زدن هنگام ساختن وضو و نماز آمده است و با توجه به این كه نمازگزار روزانه حداقل 3 بار وضو می گیرد ، چنانچه قبل از هر وضو اقدام به مسواك زدن بكند ، از حد اكثر پاكیزگی لازم برای پیشگیری از تمامی بیماری های دهان و دندان برخوردار می شود . ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 1. در تهیه مطالب این قسمت ، از برخی جزوات جامعه اسلامی دندانپزشكان دانشگاه شیراز بهره گرفته شده است .
آنتونی بارنت (1) می نویسد: عادت به استحمام كه در عصر جدید در مغرب زمین متداول شده است، شاید در پیشگیری از بیماری ها همان اندازه ای موثر بوده است كه مراقبت از منابع آب اثر داشته است. در سال 1842 وقتی كه از یك كارگز معدن در “ لانكاشایر” می پرسند، كارگران زغال كش هر چند وقت یك بار بدن خود را می شویند؟ او جواب می دهد: آنها هیچوقت بدن خود را نمی شویند !؟! من هم هیچوقت بدن خود را نمی شویم، پیراهن من، چرك بدنم را پاك می كند …!؟ و از آن گویاتر، یاداشت های روزانه دریا سالار "ساموئل پپیز" است كه با شادی درباره پیدا كردن بیست شپش در یك شب، در موهای سر خود نوشته است. "روزهای روز بود كه این اندازه نداشتم، بنابراین امشب با رضایت خاطر فراوان به رختخواب رفتم؟!" گفته های این نویسنده آمریكایی نشانگر این موضوع است كه غرب به ظاهر متمدن، تا گذشته نه چندان دور، به اهمیت استحمام و دوری از كثافات در پیشگیری از بیماری ها ناآگاه بوده است و شاهد این مدعا نیز بروز اپیدمی های بزرگ بیماری هایی مانند تیفوس است كه در قرن اخیر به علت عدم رعایت نظافت شخصی به مرگ و میرهای وحشتناك و نابودی انسان های بسیاری منتهی شده است. در حالی كه تاریخ مسلمانان به ندرت شاهد اپیدمی های اینچنین مرگ بار، حتی در قرن های دور بوده است. اما "حدث اكبر" در مبانی فقهی شیعه به مواردی مانند جنابت و حیض و … اطلاق می شود كه مانعی برای اقامه صحیح نماز به حساب می آیند و "غسل" به عنوان برطرف كننده حدث اكبر، از واجبات نماز در این قبیل موارد به حساب می آید. علاوه بر غسل های واجب در مكتب شیعه، موارد متعددی از غسل های مستحب را می توان یافت (2) كه در مجموع مثلا "در طول یك هفته ، غسل های متوالی (اعم از واجب یا مستحب) توسط یك مسلمان معتقد نمازگزار به وقوع می پیوندد. به این ترتیب روشن است كه سر نهادن به فرمان غسل كه عمدتا برای "اقامه صحیح نماز" صورت می پذیرد، در بُعد نظافت شخصی از اپیدمی شدن برخی بیماری ها مانند گال و تیفوس و در بُعد نظافت عمومی (یعنی اطاعت همه اعضای جامعه اسلامی از آن) از اپیدمی شدن برخی بیماری های دیگر مانند طاعون جلوگیری می كند. پی نوشت: (1)- در كتاب (A Biology of man) ترجمه محمد رضا باطنی، از انتشارات نشر نو، صفحه 300 (2)- از جمله در مساله 638 رساله فقهی حضرت آیت ا.. العظمی اراكی (ره) موارد متعددی از غسل های مستحب درج شده است.
الا بذكر الله تطمئن القلوب (سوره رعد/آیه 28)
"اضطراب" بیماری شایع قرن اتم و كهكشان است. پیشرفت سریع و پیچیده تمدن و در عین حال بی توجهی به ارزش های مذهبی و خانوادگی هر روز بیش از پیش برای افراد و اجتماع اضطراب های جدید به وجود می آورد.(1)
از نظر روان پزشكان، اضطراب با یك احساس منتشر و مبهم دلواپسی كه اغلب ناخوشایند و بدون دلیل است مشخص می شود كه معمولا با یك یا چند مشكل جسمی همراه می گردد. از جمله شخص ممكن است علامت های جسمی چون احساس تپش قلب، تنگی نفس و درد قفسه سینه، خالی شدن سردل، تعریق، سردرد، تكرر ادرار، اسهال، گزگز دست و پاها، لرزش و… را نیز به همراه داشته باشد.
اضطراب، گاهی به شكل طبیعی در اشخاص سالم بروز می كند و گاهی به صورت بیمارگونه و دائمی در می آید كه نیاز به درمان و مراقبت پزشكی دارد. با اینكه دلایل علمی گوناگونی از دیدگاه های مختلف به عنوان دلایل بروز اضطراب و تشدید آن ارائه شده است اما همچنان دور شدن از ایمان مذهبی، به عنوان یك عامل مهم در بروز اضطراب نقش غیرقابل انكاری دارد(2) و به این ترتیب نقش پیشگیری كننده و حتی درمانگر مذهب در مورد اضطراب قابل بررسی است.
آرامش حاكم بر روح و روان و در نتیجه آن سلامت جسم اشخاص مذهبی، در مقایسه با آشفتگی روانی و جسمی و اضطراب لامذهب ها از دیر باز مورد توجه پزشكان بوده است.
به این ترتیب در بعد پیشگیری از اضطراب و برای آرامش دائمی جسم و روان، "نماز" نقش خارق العاده ای را ایفا می كند. از طرفی در بعد درمان بیماران مبتلا به اضطراب، امروز علاوه بر درمان های دارویی، از روش های چون آموزش انبساط آرامش عضلانی و همچنین تلقین بوسیله هیپنوتیزم نیز استفاده می شود(3) كه ما در مورد آرامش عضلانی ناشی از نماز در نكته چهارم از این مجموعه مقالات، سخن گفته ایم و درباره تلقین های سازنده ناشی از نماز نیز در آینده سخن خواهیم گفت.
در مورد اضطراب، بد نیست به این نكته اشاره كنیم كه شخص نمازگزار با ایمان به قدرت لایتناهی پروردگاری كه در مقابلش كرنش می كند، خود را در مقابل هر عاملی كه قصد به خطر انداختن و ترساندن (و در نتیجه مضطرب ساختن) او را داشته باشد ایمن می یابد و ضمن تكرار باور اعتقادی خود طی نمازهای پنجگانه یومیه این ایمنی همه جانبه را، به روان خود تلقین می كند و سرانجام آرامش عمیق را در وجود خود ملكه می سازد.
در راستای این موضوع تحقیقات علمی در برخی كشورهای مسلمان نشان می دهد كه بیماران مضطربی كه در كنار درمان های رایج ضد اضطراب، به خواندن نماز و قرآن و حتی احادیث نبوی مشغول شده اند(4)، از بهبودی بالاتری نسبت به سایرین برخوردار بوده اند.
پی نوشت:
(1)و(2) ـ ترجمه فارسی سیناپس كاپلان ـ سادوك ـ ج دوم ـ صفحه 473
(3)- همان منبع، صفحه 517 (4) سخنرانی دكتر محمود گلزاری در اولین اجلاس نماز
موضوعات
پیوندهای روزانه پيوندها
|
تبادل
لینک هوشمند
ورود
اعضا:
خبرنامه وب سایت:
آمار
وبلاگ:
